Joodse Feestdagen
Een kennismaking met de Sjabbat: de vrijdagavond, de sjabbatochtend, de derde maaltijd, havdalah.
De vrijdagavond
Zoals bekend heeft HaSjem de hemel en de aarde in zes dagen geschapen en HaSjem rustte op de zevende dag, de sjabbat. Genesis 2 vers 1, 2 en 3. In navolging van HaSjem rusten wij ook op de zevende dag, de sjabbat.
De sjabbat doet haar intrede op de vrijdagavond. Er wordt immers tijdens alle scheppingsdagen gezegd dat het avond was geweest en het was morgen geweest, de eerste, tweede, derde....dag. De dag begint dus 's avonds. Tegen zonsondergang steekt dan de joodse vrouw de sjabbatskaarsen aan en de heilige dag is begonnen.
Het hele huis is schoon en opgeruimd ter ere van de sjabbat, al het eten is klaar en staat op de warme plaat, de tafel is keurig gedekt met een wit tafellaken en met het beste serviesgoed. Op de tafel staan de sjabbatsbroden, de challes, onder een mooi geborduurd kleedje en de kosjere rode wijn staat klaar voor de kiddoesj.
Iedereen in het gezin heeft zich gewassen en een ieder heeft zijn sjabbatsgoed aangetrokken. De rust is aangebroken.
De mannen en de jongens maken zich op om naar de synagoge te gaan om daar de sjabbat in lied en gezang te ontvangen en aansluitend het avondgebed te zeggen. Daarna wordt een ieder sjabbat sjaloom toegewenst en gaat men terug naar huis om met het gezin de vrijdagavond-kiddoesj te vieren.
De kiddoesj wordt met prachtige liederen aangevangen en ook de vrouw wordt bezongen met Spreuken 31. De wijnbeker wordt gevuld en Psalm 23 wordt gelezen samen met het voorgenoemde gedeelte uit Genesis. De zegen over de wijn en over de sjabbat worden uitgesproken en met amen beantwoord. Vervolgens wordt de wijn door alle aanwezigen genuttigd.
Daarna is de wekelijkse zegen voor de kinderen aan de beurt 1). De zonen krijgen de zegen van Efraim en Menasse mee en de dochters de zegen van Sara, Rebekka, Rachel en Lea.
Nu is het tijd voor de rituele handwassing voor het brood eten, iedereen blijft stil totdat de heer des huizes de zegen over het brood, de challes, heeft uitgesproken. Ook hier wordt met amen geantwoord en iedereen krijgt een stukje van de challe, dat in het zout 2) is gedompeld, uitgereikt en na al deze riten en zegeningen breekt dan echt de sjabbatsmaaltijd aan.
Natuurlijk wordt er niet alleen gegeten, er worden ook liederen voor sjabbat gezongen en de wekelijkse Torah-afdeling wordt besproken. De kinderen hebben tijdens de week op school deze Torah-afdeling geleerd en een ieder verteld daarover naar inzicht en vermogen
Na de goede maaltijd en de Torah woorden wordt de maaltijd met de gebruikelijke maaltijdzegen afgesloten. Nu is het wachten op de sjabbat morgen. Het ochtendgebed op sjabbat is langer en feestelijker dan de gewone dagelijkse gebeden, het hoogtepunt hierin is de lezing van de wekelijkse Torah-afdeling.
Voordat de sjabbatochtend aanbreekt, worden de avonduren en ook wel de nachtelijke uren goed besteed aan het leren van de Tora. Met name nu in de winter lenen de lange avonden zich prima voor veel Torastudie. Tijdens de werkweek nemen de dagelijkse beslommeringen teveel tijd in beslag om voldoende tijd aan Torastudie te kunnen wijden. De sjabbat is het rustpunt van de week, het is de dag waarop zowel het lichamelijke als wel het geestelijke deel van de mens weer wordt opgeladen.
Het ochtendgebed vangt op de sjabbat meestal wat later aan dan door de week. Men heeft immers geen haast om naar het werk te gaan. Het ochtendgebed van de sjabbat is omvangrijker dan het dagelijks ochtendgebed, er worden namelijk vele lofpsalmen toegevoegd. Ook zijn er speciale melodieën die tijdens het gebed gezongen worden. Het hoogtepunt van het ochtendgebed is de lezing van de wekelijkse portie. De Tora is opgedeeld in 54 porties en op elke sjabbat wordt er een portie gelezen. Zo wordt tijdens een joods jaar de hele Tora gelezen.
De Torarol wordt met een ceremonie uit de heilige Ark 3) gehaald en daarnaar naar de biema gebracht. De biema is een verhoging in de synagoge. Op de biema wordt uit de Torarol gelezen. Elke wekelijkse portie heeft zeven onderdelen. Als eerste wordt de Cohen opgeroepen voor de eerste lezing, als tweede wordt de Levi opgeroepen en voor de resterende vijf onderdelen wordt Israël opgeroepen. Israël zijn al diegenen die geen Cohen of Levi als achternaam hebben.
Na de lezing van de wekelijkse portie wordt er een gedeelte uit de profeten 4) gelezen. Elke wekelijkse portie heeft zijn vaste profetenlezing. Op sjabbat 4 februari is de profetenlezing uit Richteren 4:4-24 en 5:1-31.Vervolgens wordt de Tora rol weer met gezang naar de heilige Ark teruggebracht en aansluitend wordt de Moessaf, het specifieke sjabbatgebed, gebeden.
Daarna gaat men weer naar huis met de sjabbat sjaloom groet. Thuisgekomen begint de kiddoesj voor de tweede maaltijd. Deze kiddoesj is korter en eenvoudiger dan die van de vrijdagavond. In de zegen over de wijn wordt nu naast Psalm 23, het gedeelte uit Exodus 20: 8-11, gedenkt de sjabbatdag, gereciteerd. Na de zegen over de wijn en de sjabbat wordt de wijn evenals op de vrijdagavond door iedereen gedronken. Ook hier is weer de plaats voor het zegenen van de kinderen. Daarna de rituele handwassing en de zegen over de sjabbatsbroden. Na het nuttigen van een stukje sjabbatsbrood kan de maaltijd beginnen. Tijdens de maaltijd wordt er natuurlijk weer ter ere van de sjabbat gezongen en ontbreken de Torawoorden niet. De maaltijd wordt als gebruikelijk met de maaltijdzegen afgesloten. De sjabbatochtend is voorbij.
De derde maaltijd
Na wat middagrust komen de joodse mannen in de namiddag weer in de synagoge bij elkaar om het middaggebed te zeggen. In tegenstelling tot de gewone dagelijkse middaggebeden, wordt er op de sjabbat tijdens het middaggebed uit de Torarol gelezen. De ceremonie is eenvoudiger dan die van de sjabbatochtend. Er wordt dan de eerste afdeling van de volgende wekelijkse portie gelezen.
Nu worden er slechts drie mannen opgeroepen: een Cohen, een Levi en een Israël.
Deze lezing van de volgende wekelijkse afdeling is een verbinding tussen de week die nu voorbijgaat en tussen de nieuwe week die in aantocht is. Een sjabbat wordt niet afgesloten, het begin van de nieuwe week is altijd alweer aanwezig. De tijd gaat gewoon door.
Na het middaggebed is het tijd voor de derde maaltijd. Het is niet zozeer een maaltijd om je innerlijke te verzadigen. De trek is echt niet groot na de uitgebreide maaltijden van de vrijdagavond en van de sjabbatochtend. Het is meer een symbolische maaltijd. Deze maaltijd kan zowel thuis als in de synagoge genuttigd worden. Dat is afhankelijk van de plaatselijke joodse traditie. In vele chassidische kringen is het vaak de gewoonte dat de rabbijn dan een 'Tisch' houdt. De rabbijn zit met al zijn volgelingen rondom de lange tafel, er wordt geleerd, verteld, gezongen en natuurlijk ook wat gegeten. Tijdens deze derde maaltijd is er geen kiddoesj aanwezig, wel wordt er weer over twee sjabbatsbroden de zegen uitgesproken. Het is een goede gewoonte om op sjabbat vis te eten, maar met name tijdens deze derde maaltijd is het eten van vis een diepgewortelde traditie. Er wordt namelijk in de joodse traditie verteld dat degene die vis tijdens deze maaltijd eet, gespaard zal blijven in de oorlog van Gog en Magog.
Na de afsluiting van de maaltijd met de gebruikelijke zegen en de speciale melodieën, die het verlangen naar de volgende sjabbat al oproepen, is het alweer bijna tijd om naar de synagoge te gaan voor het avondgebed.
De havdalah
En opeens staan er drie sterren aan de hemel. Het teken dat de sjabbat voorbij is. De tijd voor het gewone dagelijks avondgebed is aangebroken. Slechts een kleine toevoeging onderscheidt dit avondgebed van het dagelijkse avondgebed. In deze toevoeging wordt er onderscheid gemaakt tussen het heilige en het profane, onderscheid tussen het volk Israël en de volkeren en onderscheid tussen de zevende dag en de zesdaagse werkweek en dat onze Vader en onze Koning ons de komende dagen van vrede mag voorzien en dat deze dagen zonder zonde en zonder overtredingen mogen zijn en dat wij aan HaSjem vastgekleefd mogen zijn.
Na het avondgebed begint niet zonder enige overgang de nieuwe werkweek. Zoals ook het begin van de sjabbat met een volledige ceremonie is ingegaan, zo gaat ook de uitgang van de sjabbat met een ceremonie gepaard. Deze ceremonie wordt de havdalah genoemd.
Havdalah betekent onderscheiding en wel de onderscheiding van de heilige sjabbat van de gewone werkweek. Voor deze ceremonie zijn er een beker wijn, specerijen en een speciale havdalahkaars nodig. Na enkele passages uit de Tanach wordt de zegen over de wijn uitgesproken. Vervolgens de zegen over de specerijen, het is een goede gewoonte om hier myrrte voor te gebruiken. De myrrte heeft namelijk een speciale geur die de ziel aan het paradijs doet herinneren. Als laatste de zegen over de speciale havdalahkaars, een kaars die zes lonten heeft, overeenkomstig de zesdaagse werkweek. Het ontsteken van de kaars is tevens de eerste handeling die na de sjabbat verricht wordt, als aandenken aan de eerste scheppingsdag, de dag waarop HaSjem het licht heeft geschapen.
Na de havdalah wenst men elkaar een gut woch, een goede week toe.
 |  |
In dit artikel over de sjabbat is slechts een tipje van de sluier opgelicht. In geval er vragen, wensen, op- of aanmerkingen laat het ons weten, wij zijn je graag van dienst.
Geschreven door Jael.
1) Het is namelijk zo dat de kinderen de joodse traditie in de volgende generatie moeten doorgeven. Het is belangrijk dat zij in de voetsporen van hun voorvaderen gaan en daarom is de zegen die zij op sjabbat van hun ouders ontvangen zo belangrijk.
2) In de joodse traditie wordt de tafel met het altaar vergeleken. Het is niet voldoende dat er kosjer eten geserveerd wordt, ook het zoutvaatje moet aanwezig zijn. Zout is namelijk een symbool voor duurzaamheid en onvergankelijkheid. Zout mocht niet ontbreken in de offers, zie Leviticus 2:13 en Numeri 18:19, en daarom is het ook een essentieel onderdeel van de joodse tafel.
3) De heilige Ark is de speciale kast met voorhangsel waarin de Tora rollen worden bewaard. Deze mooie kast staat aan de oostelijke muur van de synagoge. De oostkant wijst naar Jeruzalem, de plaats waar de Tempel stond.
4) De profeten in de joodse traditie omvatten de boeken Jozua, Richteren, 1 en 2 Samuel, 1 en 2 Koningen, Jesaja, Jeremia, Ezechiël, en de 12 kleine profeten: Hosea, Joel, Amos, Obadja, Jona, Micha, Nahum, Habakuk, Zefanja, Haggai, Zacharia en Maleachi.
