Kislev
BSD
De maand kislew is de negende maand vanaf nisan en deze maand heeft als hoogtepunt het Chanoeka feest. Chanoeka betekent inwijding. Het is een feest van licht en van wonderen. Juist in deze donkere winterdagen komt dit feest ons licht geven. Chanoeka begint op 25 kislew en duurt acht dagen lang tot 3 tevet.
Het is een feest waarop gewoon gewerkt mag worden, al is het wel vakantie voor de schoolgaande kinderen
Op dit feest wordt er elke avond met zonsondergang of met het verschijnen van de eerste sterren kaarsen aangestoken in de speciale chanoeka-kandelaar: chanoekijah in het Hebreeuws. Deze kandelaar heeft acht armen en een negende arm die iets hoger staat die voor de sjammasj bestemd is. De sjamasj, dienaar, is de naam voor de kaars waarmee de chanoeka-kaarsen worden aangestoken.
Op de eerste dag van het feest wordt er één kaars aangestoken, op de tweede dag worden er twee kaarsen aangestoken, op de derde dag drie, elke dag een kaars meer zodat op de achtste en laatste dag alle acht armen van de kandelaar een brandende kaars hebben.
Velen hebben de goede gewoonte om in plaats van kaarsen een houder met lont en olijfolie aan te steken als herinnering aan het wonder van het chanoekafeest. Tijdens de Griekse overheersing in de tweede Tempelperiode hadden de Grieken zware oordelen uitgevaardigd met als doel het joodse geloof te vernietigen. De joden mochten onder andere geen Tora meer leren en tevens mochten er geen mitswot uitgevoerd worden. De Grieken namen het bezit van de joden in beslag en zij bevuilden de dochters van Israël. De Grieken gingen zelfs de heilige Tempel binnen en verontreinigden haar. Toen stonden de hogepriester Matitjahoe en zijn zonen Juda, Eliëzer, Simeon, Jochanan en Jonatan de Chasmoneëers uit het stadje Modi'in op en begonnen tegen de Grieken te vechten. Hun leus was Wie is er zo machtig als HaSjem, in het Hebreeuws als afkorting MaKaBI. Zij riepen iedere jood toe: "Wie voor HaSjem kiest, sluit zich bij ons aan om de Grieken te bestrijden.
Het was uiteindelijk maar een klein groepje joden tegenover een machtig leger, maar HaSjem was met dit kleine groepje en zo hebben zij de Grieken kunnen overwinnen. Als dankzegging hiervoor wordt dit in de toevoeging van het dagelijks gebed en in de zegen na de maaltijd tijdens de acht dagen van Chanoeka gememoreerd: En U, HaSjem hebt met veel erbarmen de helden aan de zwakken overgeleverd, velen in de handen van weinigen, onreinen in de handen van de reinen, de goddelozen in de handen van de rechtvaardigen en de valsaards in de handen van degenen die zich met de Tora bezighouden.
Na de overwinning begaven de Chasmoneëers zich naar de Tempel om haar weer te reinigen. Zij wilden de menorah, een zevenarmige kandelaar die dagelijks brandt, weer aansteken. Echter zij konden geen geschikte olijfolie vinden op één kruikje na dat de zegel van de hogepriester droeg. In dit kruikje was slechts olie voor één dag, en het bereiden van nieuwe geschikte olijfolie duurt acht dagen. Nu gebeurde hier een wonder: de olie in het blikje dat slechts voor één dag voldoende was bleef acht dagenlang branden! Precies genoeg voor de aanmaak van de nieuwe olijfolie. Vandaar dat velen olijfolie gebruiken voor het aansteken van de chanoeka-lichten. Voordat de lonten worden aangestoken worden er verschillende zegeningen uitgesproken waaronder een lofprijzing op HaSjem voor de wonderen die Hij toen voor het joodse volk heeft gedaan en ook voor de wonderen die Hij vandaag aan de dag doet.
Vervolgens wordt er gezongen en onder meer het welbekende vers van ma'oz tsoer jesjoe'ati, hetgeen betekent "de Sterke Rots is mijn redding."
Zoals elk joods feest zijn eigen culinaire specialiteiten kent, zo heeft Chaoeka de specialiteit van in olie bereide spijzen: soefganijot- donuts. Deze zijn te vergelijken met Nederlandse oliebollen. Ook latkes, pannekoekjes die van geraspte aardappels zijn bereid, worden vaak geserveerd.
Een traditioneel spel dat gespeeld wordt tijdens het chanoekafeest is het spel met de dreidel, een soort tol. Deze tol heeft vier zijden en op elke zijde staat een letter: noen voor het woord nes- wonder, gimmel voor het woord gadool- groot, heh voor het woord hajah- was en de letter peh voor het woord poh-hier. Op de dreidel staat dus een herinnering aan het grote wonder dat hier -in Israël- geschied is.
De geschiedenis van de dreidel gaat trouwens ook terug naar de Griekse overheersing. Het was ja immers verboden om Tora te leren. Daarom vluchten joodse gezinnen naar grotten toe om in het verborgene door de gaan met de Tora studie. Het gebod van HaSjem om Tora te leren en te leven gaat boven de verboden van de vreemde overheersing uit. Zodra Griekse soldaten kwamen patrouilleren en joodse gezinnen in de grotten ontdekten, werden de boeken direct verstopt en de dreidels, toen natuurlijk nog zonder de letters noen-gimmel-heh-peh, werden tevoorschijn gehaald om daarmee te spelen. De dreidel was dus een reddingsmiddel.
Een andere traditie is het uitdelen van het zogenaamde chanoekagelt aan de kinderen. Tijdens chanoeka is het een grote mitswa* om tsedaka* te geven. Door het geven van munten hebben ook de kinderen de mogelijkheid om tsedaka te geven.
Chanoeka same'ach, a freilichen chanoeka, een vrolijke chanoeka toegewenst.
1) Voor een artikel dat meer inzicht op dit punt geeft een link naar: Channa de Makkabese geschreven door Rav Lazer Brody.
Geschreven door Jael.
