| Aliyah | Aliyah is de immigratie van Joden naar Israël |
| Aron Kodesh | Dit is de ark van het Verbond, die stond in het Heilige der Heiligen in de Tabernakel en later in de Tempel in Jeruzalem. |
| Av Beit Din | Dit is de president van een rabbinale rechtbank. |
| Avodas Hashem | Is het dienen van Hashem. |
| Ba'al Teshuva | Dit is een Jood die terugkeert tot zijn wortels en geloof. |
| Bar Mitzvah, Bat Mitzvah | Dit is de leeftijd waarop jongens en meisjes volwassen zijn voor de Joodse wet. Ze zijn dan respectievelijk 13 en 12 jaar. |
| Baruch HaShem | Geprezen zij G-d. |
| Beit Midrash | Leerhuis. |
| Bezrat Hashem (B"H) | Is Hebreeuws voor "met Gods hulp". |
| Brachah | Zegening. |
| Breslev | Breslev ook wel Breslov is één van de grootste chassidische bewegingen in de wereld. De enige Rebbe die de beweging ooit gehad heeft was rabbijn Nachman van Breslov, die van 1772 tot 1810 leefde. De beweging dankt haar naam aan het stadje Breslov, thans Bratslav aan de Zuidelijke Boeg in Oekraïne, waar rabbijn Nachman actief was. |
| Brit Mila | Besnijdenis. |
| Chafetz Chayim | Zijn eigenlijke naam is Yisrael Meir (Kagan) Poupko. Hij was een grote Poolse rabbijn 1838-1933. |
| Challe | Is een gevlochten brood dat met de sabbat wordt gegeten. Het deeg wordt bestrooid met maan- of sesamzaad. |
| Chametz | Chometz is voedsel waarin gist voorkomt en dat is verboden tijdens het Pesach feest. Men mag het noch eten noch bezitten. Het hele huis moet daarvan gereinigd worden. |
| Chanoeka | Is het enige belangrijke feest dat niet in de bijbel genoemd wordt. Het wordt gevierd ter herinnering aan de herinwijding van de Tempel in Jeruzalem door de Makkabeeën, nadat deze, in het jaar 165 voor de gewone jaartelling, de Syriërs verslagen hadden. Daarbij neemt de vondst van een kruikje reine olie, die gebruikt kon worden om de menora in de tempel weer aan te steken, een belangrijke plaats in. Hoewel de hoeveelheid olie slechts voldoende was voor één dag, bleef de lamp door een wonder acht dagen lang branden. Na de verwoesting van de Tempel in het jaar 70 van de gewone jaartelling bleef Chanoeka als lichtfeest gehandhaafd. Het viert het behoud van de eigen, Joodse identiteit. |
| Chassid | Letterlijk een "vroom iemand", maar doelt op volgelingen van de Chassidische beweging, gesticht door Rabbi Yisroel Baal Shem Tov in het begin van de 18e eeuw. |
| Chassidus | De leer van het Judaïsme door Chassidische Rebbes. Sifrei Chassidus. Sifre = boek. |
| Cheder | Een Cheder of Cheider wat "kamer" betekent is een traditioneel soort onderwijs waar de basisprincipes van het Jodendom en de Hebreeuwse taal worden onderwezen. |
| Chilul Hashem | Ontheiliging van Gods naam. |
| Chinuch | Opvoeding en onderwijs. |
| Chiyus | Een nauwere band met Hashem. |
| Chumash | De vijf boeken van Mozes of te wel de Tora. |
| Chupah | Is een baldakijn waaronder een Joods echtpaar staat tijdens hun huwelijksceremonie. |
| Cohen | Priester en afstammeling van de priester familie van Aaron. Zij dienden in de tempel en hadden daarbij andere rituele functies en privileges. |
| Din Torah | Is een rechtszaak voor een Joodse rechtbank. |
| Dvar Torah | Is een op de Tora gebaseerde voordracht of lezing. |
| Emuna | Het standvastig geloof in een enige, soevereine, alwetende, welwillende, geestelijke, bovennatuurlijke en almachtige Schepper van het universum, die wij God noemen. Emuna bestaat uit drie niveaus: Niveau één is het geloof in de Goddelijke Voorzienigheid; Niveau twee is het geloof dat Hashem alles doet wat het beste voor ons is; Niveau drie is het geloof dat Hashem alles doet met een specifiek doel. Deze thesen zijn nader uitgewerkt in het boek "The Garden of Emuna". |
| Emunat Chachamim | Het geloof in de mondelinge Tora. |
| Eretz Yisrael | Het Land Israël. |
| Galut | De ballingschap. |
| Gebrochts | Dit is een term die met het Pesachfeest heeft te maken. Er zijn Joden die matsa in allerlei vormen eten en ook van matsameel koekjes en andere dingen bakken en bereiden. Ook zijn er Joden die de matsa alleen als matsa eten en zij letten er zeer goed op dat de matsa niet met vochtigheid in aanraking komt vanwege de kans op chamets (gisting). Deze laatsten eten matza die niet gebrochts is. |
| Gemorra | De zorgvuldige bewerking, in de 2e tot 5e eeuw van de gewone jaartelling, van de Mishna, die dient als het fundament van de Joods wet. |
| Ge'ula | Het proces van de verlossing van het Joodse volk in de eindtijd. |
| Gog en Magog | Gog en Magog is een verwijzing naar de hoofdstukken 38 en 39 in het boek Ezechiël, waarvan een deel op de tussentijdse sabbat van Soekot (Loofhuttenfeest) wordt gelezen. Deze hoofdstukken beschrijven een visioen van een oorlog waarin de wereld verenigd is tegen Israël en vooraf zal gaan aan de uiteindelijke verlossing van Israël en de wereld. De profetische symboliek gaat over een prins genaamd Gog van Magog, de leider van Rosh, Mesech en Tubal. Hij zal een coalitie leiden bestaande uit Perzië (Iran), Kush, Phut, Gomer, en Beit Togarma (Turkije) tegen Israël. |
| Haggada | De Haggada is een boekje waaruit Joden lezen tijdens de sederavond. De naam betekent letterlijk 'vertelling' en is afgeleid van het Joodse gebod te vertellen over de exodus. De Haggada behandelt het verhaal van de Joodse slavernij in Egypte en de uittocht uit Egypte. |
| HaKadosh Baruch Hu | De Heilige, Gezegend is Hij. |
| Halacha | Het geheel van de Joodse wet. |
| Hashem | Betekent letterlijk: "De Naam" is een vervangende term voor de Almachtige zodat wij niet riskeren Gods naam ijdel te gebruiken. |
| Hashgacha pratit | Is de Goddelijke Voorzienigheid waardoor ons leven geen toevallige gebeurtenissen enzovoort kent, maar dat alles wat er met ons gebeurt en ons overkomt van de Schepper afkomstig is. |
| Hashkafa | Levensvisie, concept. |
| Hitbodedut | Hitbodedut is een ongestructureerde, spontane en op de persoon gerichte vorm van gebed en meditatie, onderwezen door Rebbe Nachman van Breslov. Door hitbodedut krijgt men een persoonlijke relatie met God en een beter begrip van zijn persoonlijke motieven en aspiraties. |
| Jom Kippoer | Grote Verzoendag. |
| Kabbala | Joods denken voor ingewijden. |
| Kaddisj | Kaddisj, ofwel kaddesj (Nederlands-Jiddisch) is een van de belangrijkste gebeden van het Jodendom. Volgens de traditie zou het kaddisj tienmaal per dag moeten worden gereciteerd. Bij de dagelijkse gebeden en bij de eredienst neemt het een grote plaats in. Bovendien wordt het na een overlijden 11 maanden lang door de nabestaanden gebeden. |
| Kapora | Verzoening. |
| Karpas | Is een groente die in zout water wordt gedompeld als onderdeel van de ceremonie. |
| Kedusha | Heiligheid. |
| Kiddoesj | De zegen die over de wijn wordt uitgesproken op sabbat alsmede op Joodse feestdagen. |
| Kiddush Hashem | Heiliging van de naam van God. |
| Kippah | Is een hoofddeksel dat traditioneel gedragen wordt door Joodse mannen. |
| Kollel | Een Tora leerhuis voor getrouwde mannen. |
| Koosjer | Eten dat in overeenstemming met de Hebreeuwse spijswetten is bereid. |
| Kotel | De Joodse aanduiding van de Westelijke Muur in Jeruzalem. |
| Lag BaOmer | Lag BaOmer is een Joodse feestdag, die wordt gevierd op de 33e dag van de Omertelling (zie aldaar). |
| Lashon hara | Kwaadsprekerij. |
| L'chaim! | Gezondheid! Proost! |
| Maariv | Joods avondgebed. |
| Maggid | Maggid is een traditionele Oost-Europese Joodse religieuze rondreizende prediker, geschoold als een leraar van de Tora en religieuze verhalen. |
| Mashiach | De term "Mashiach" betekent letterlijk "de gezalfde", en verwijst naar de oude praktijk van de zalving van koningen met olie wanneer ze de troon bestegen. De Mashiach is degene die als koning gezalfd zal worden in het einde der dagen. |
| Matzot | Een matze, meervoud matzot, is een plat brood dat niet is gerezen. Het lijkt op een grote cracker. Met Pesach viert men in het Jodendom de bevrijding uit de slavernij in Egypte. Volgens de Tora moesten de Joden vlak voor hun vertrek in opdracht van God snel brood bakken zonder daar zuurdesem aan toe te voegen (Exodus 12:8). Voordat Pesach begint wordt het gehele huis gereinigd, zodat er geen resten van gerezen brood (chametz of chometz) meer aanwezig zijn. |
| Melava Malka | Melava Malka is de naam van een maaltijd die gewoonlijk door Joden wordt gehouden na hun Sabbat, met andere woorden, op zaterdagavond. De bedoeling van de maaltijd is om figuurlijk de "koningin sabbat" (de traditionele metafoor voor sabbat in de Joodse liturgie) te begeleiden op haar weg naar buiten, door te zingen en te eten, zoals men een monarch begeleidt, bij zijn vertrek uit een stad. Deze maaltijd wordt als alternatief genoemd "de vierde maaltijd." |
| Mezoeza | Dit is een tekstkokertje waarin een stuk perkament waarop met de hand twee delen uit de Tora zijn geschreven en die aan de deurpost van Joodse huizen wordt bevestigd. |
| Middot | Karaktertrekken. |
| Midrash | Meervoud is midrashim en is een Hebreeuws woord dat op de methode van exegese van Bijbelse teksten duidt. Midrash kan ook verwijzen naar een compilatie van lessen, in de vorm van commentaar over de Tora. |
| Mikwa | Een Joods ritueel bad. |
| Mincha | Joods middag gebed. |
| Minjan | Een minjan is een groep van (minstens) tien joodse mannen van 13 jaar of ouder, die een quorum vormen voor een volledige Joodse gebedsdienst. |
| Mishna | De mondelinge Tora door God aan Mozes gegeven, uiteindelijk gecodificeerd door Rabbi Akiva, zijn leerling Rabbi Meir, en zijn leerling Rabbi Yehuda HaNassi, 1e tot 2e eeuw van de gewone jaartelling. |
| Mitzvah | Meervoud Mitzvoth. Is een gebod uit de Tora, een goede daad. Er zijn 248 positieve geboden en 365 negatieve geboden. |
| Mode Ani | "Ik dank U," de eerste woorden van een Joodse gebed dat dagelijks wordt gezegd na het wakker worden terwijl men nog in bed ligt. |
| Moshiach | Messias. |
| Motzaei Shabbat | De nacht die volgt op de Sabbat. |
| Nefesh | De Nefesh is dat deel van de ziel die woont in het lichaam en zorgt, dat de fysieke stofwisseling werkt en de persoon in leven blijft. Zie ook neshama en ruach. |
| Neshama | Dit deel van de ziel is het geestelijk bestaan, dat de mens naar God trekt, om goede daden te doen, om vroom en nederig te zijn en kennis te vergaren en prestaties te bereiken in spirituele zaken. Het bevindt zich rond het hoofd. Zie ook nefesh en ruach. |
| Omertelling | Is de verbale telling gepaard gaande met het opzeggen van een zegening van de 49 dagen tussen Pesach en Sjavoeot (Wekenfeest). De dagen worden plechtig geteld ter herdenking aan de Omer-ceremonie die werd gehouden in de Tempel van Jeruzalem. Tijdens de Omertelling gelden er allerlei beperkingen voor Joden, waaronder een verbod te trouwen, naar muziek te luisteren, zich te scheren, of grote nieuwe aankopen te doen. Omdat de 33e dag van de Omertelling (Lag BaOmer) een feestdag is, gelden verschillende geboden weer niet op die dag. |
| Parshas hashavua | De wekelijkse Tora lezing. |
| Peies | Haarlok op zij van het hoofd van een chassidisch Joodse man. |
| Pidyon Nefesh | Een brief die een (chassidische) Jood aan zijn Rebbe overhandigt of verstuurt. In de brief wordt een zegen voor een speciale, persoonlijke of algemene kwestie gevraagd. Tevens is het de gewoonte om daar geld voor Tzedakka toe te voegen. |
| Posek | Een posek dient vaak als een Dajan (rechter) bij een Beit Din (Joods gerechtshof). |
| Purim | Purim komt van het Perzische woord 'pur', dat ´lot´ betekend. Het feest gedenkt het ten gunste gekeerde noodlot, dat de in Perzië (Iran) verblijvende Joden bedreigde in de vijfde eeuw voor het begin van gewone jaartelling. Haman, zoon van Hammedata ´de Jodenhater´, had plannen bedacht om de Joden in Perzië uit te roeien. Deze plannen zijn verijdeld en waren het einde van Haman en zijn zonen. Zie ook het boek Esther in de Bijbel. |
| Rashi | De grootste commentator van de Bijbel en de Talmoed. Leefde in de 11e eeuw in Frankrijk. |
| Ribbono Shel Olam | Meester van de Wereld - God. |
| Rosh ha Shanah | Joods Nieuwjaar. Valt meestal in de maand september van onze kalender. In de Joodse kalender is het op de eerste 2 dagen van de maand Tishrei. |
| Ruach | De Ruach is dat deel van de ziel dat een verbinding vormt tussen de Neshama en de Nefesh. Het is de oorzaak van gevoelens en persoonlijke kwaliteiten. Zie ook neshama en nefesh. |
| Seideravond | De avond van het Joodse paasfeest, Pesach, waarin het verhaal van de uittocht van Egypte wordt verteld en de daarbij behorende ceremonie. |
| Sabbat | De zevende dag van de week, een rustdag. |
| Shacharit | Joods ochtendgebed. |
| Shadchan | Shadchan verwijst vaak naar Shadchanim of mensen die het uitvoeren van Shidduchim (zie bij Shidduch) als een beroep in de orthodoxe gemeenschap uitoefenen. |
| Shalom bayit | Is letterlijk vrede in huis. Het is een Joods religieus concept van huiselijke harmonie en een goede relatie tussen man en vrouw. |
| Shema Israël | Shema Israël zijn de eerste twee woorden uit het midden van het morgen- en avondgebed. Het legt de nadruk op het monotheïsme van het Judaïsme: "Hoor, o Israël! Hashem is onze G-d, Hashem is een" (Deuteronomium 6:4). |
| Shemonah Esra | Het Achttiengebed. Het hoofd-gebed van de synagoge. |
| Sheva Brachot | Letterlijk "de zeven zegeningen", zijn zegeningen die worden voorgelezen voor de bruid en haar bruidegom. |
| Shidduch | De Shidduch is een systeem van matchmaking waarin Joodse singles kennis maken met elkaar in orthodoxe joodse gemeenschappen met als doel een huwelijk. |
| Shlitá | Is de Hebreeuwse afkorting voor, "Moge hij een lang leven en goede dagen verdienen" en wordt gebruikt voor de namen van leidende leraren en rabbi's. |
| Shmirat Eynayim | Letterlijk "de ogen bewaken"; zich onthouden te kijken naar verboden zaken, in het bijzonder naar een andere vrouw. |
| Shmirat Habrit | Letterlijk "het verbond bewaken"; heiligheid in woorden, daden en gedachten. |
| Shofar | Een shofar is gemaakt van de hoornen van een ram. Op de shofar wordt onder andere geblazen op Rosh Hashanah en Yom Kippur. |
| Siddur | Dit is een Joods gebeden boek. |
| Simcha | Het is meer dan vreugde, meer dan geluk, meer dan blijdschap. Het is het diepe innerlijke gevoel van tevredenheid en bevrediging en een betrouwbare indicatie van de geestelijke en emotionele gezondheid. |
| Simcha Tora | Het feest van de Vreugde der wet. In Israël viert men Shemini Atseret of Slotfeest tegelijk met Simchat Tora. Buiten Israël de dag na Simchat Tora. |
| Sitra Achra | Satan, de verleiding, het boze of het slechte. Betekent letterlijk 'De ander zijde'. |
| Siyatta diShemaya | Hulp van de Hemel. |
| Sjavoeot | Ook gespeld als Sjawoe'ot of Sjawoeoth is het Joodse Wekenfeest dat zeven weken na Pesach wordt gevierd. Het is tevens het einde van de omertelling. |
| Sjoel | Synagoge. |
| Sjoelchan Aroech | De Sjoelchan Aroech (letterlijk gedekte, welvoorziene tafel) is het belangrijkste Joodse wetboek. Het is geschreven door rabbijn Yosef Karo, die leefde van 1488 tot 1575, westerse jaartelling. |
| Smicha | Is een getuigschrift dat de persoon het rabbinale examen heeft afgelegd. |
| Sofer Stam | Een schrijver van mezoezot, gebedsriemen en Tora-rollen. |
| Succah | Een loofhut die voor het Loofhuttenfeest gebouwd wordt. Het is gebruikelijk voor Joden om te eten, te slapen en op andere wijze tijd door te brengen in de succah. |
| Sukkot | Het Loofhuttenfeest is een bijzonder oogstfeest dat 7 dagen duurt, de afsluiting van alle Bijbelse feesten. De eerste dag geldt als een Sabbat. Leviticus 23:33-35. |
| Tallit | Gebedskleed. |
| Talmud | Joodse mondelinge Tora omvattende de Mishna en de Gemorra. De Gemorra is een verslaglegging van discussies tussen Joodse geleerden uit de derde tot en met de zesde eeuw van de gangbare jaartelling. De debatten in de Gemorra zijn zeer uitgebreid en gaan over allerlei onderwerpen zoals wiskunde, recht, geschiedenis enzovoorts. Betreffen het uitspraken over de leer dan spreekt men van 'halacha' waar de term 'halachisch' van is afgeleid. Andere uitspraken worden 'agada' genoemd en behelzen meer verhalende zaken. |
| Tanach | De Hebreeuwse Bijbel. |
| Tefillin | Gebedsriemen. |
| Tehillim | Het boek van de Psalmen. |
| Teshuva | Letterlijk "terugkeren"; het betreft het proces van boetedoening voor de begane zonden. Hierdoor verandert hij als mens en door in plaats zichzelf te dienen gaat hij Hashem en de naaste dienen. Er zijn vier stappen in het Teshuva proces: 1. Belijden aan Hashem wat hij verkeerd gedaan heeft. 2. Berouw tonen dat hij tegen Hashem's wil heeft gehandeld. 3. Aan Hashem vergeving vragen zoals een kind aan zijn vader om vergeving vraagt. 4. De verplichting op zich nemen om zijn uiterste best te doen niet weer terug te vallen. |
| Tfilla | Gebed. |
| Tikkun | Correctie van de ziel, die inhoudt verandering van de wil te ontvangen voor jezelf alleen in de wil van te geven om der wille van Hashem en om der wille van de naaste. |
| Tikkun HaKlali | De Algemene Remedie bestaande uit tien Psalmen waarvan het reciteren dient als teshuva voor alle zonden. |
| Tora | Letterlijk "instructie"; er zijn twee betekenissen. De vijf boeken van Mozes zijnde Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium en meer in het algemeen verwijst het naar de Joodse leer en wat wij ten onrechte het Oude Testament noemen. |
| Tora ShBa'al Peh | Dit is de mondelinge Tora die, volgens de overlevering, mondeling werd doorgegeven op de berg Sinaï en niet werd geschreven in de Tora. |
| Tsiut | Het nakomen van kleding regels voor de vrouw (hoofd bedekking, lange mouwen, rokken e.d. over de knie en kousen). |
| Tu B'Shevat | Is het feest van "Het Nieuwjaar van de bomen. |
| Tzaddik | Een buitengewoon vroom en oprecht iemand. Meervoud is Tzaddikim. |
| Tzedakka | Liefdadigheid. |
| Tzitzit | Een tzitzit is de naam voor de speciaal geknoopte rituele franjes die door religieuze Joden wordt gedragen. De Tzitzit wordt bevestigd aan de vier hoeken van de tallit (zie aldaar). |
| Uman | Elke Rosh Hashana, gaan tienduizenden chassidim en anderen uit de hele wereld naar de begraafplaats van Rebbe Nachman van Breslov, gelegen op het voormalige terrein van de Joodse begraafplaats in een verbouwde synagoge. Rebbe Nachman bracht de laatste vijf maanden van zijn leven door in Uman, en wilde hier worden begraven. |
| Viduy | Viduy is een gebed en betekent "Belijdenis" en wordt gereciteerd voordat men sterft en vertrekt van deze wereld. |
| Yehi ratson | Moge het Zijn Wil zijn. |
| Yehrtzeit | Is de sterfdag van een familielid e.d. |
| Yeshiva | Is een Talmoedschool waar in hoofdzaak Talmoed en Tora wordt bestudeerd. |
| Yeshiva Bochur | Is een (jonge) man die op een Talmoedschool studeert. |
| Yetzer Hara | De kwade neiging. Het kwaad. Satan. |
| Yetzer Tov | De goede neiging. |
| Yiddishkeit | Het joodse leven betreffend. |
| Yir'at Shamayim | Letterlijk "de vrees voor de hemel". Dit is "vrees voor Hashem". Oprechte vroomheid. |
| Yom Kippur | De dag van boetedoening. Grote Verzoendag. Valt op 10 Tishrei en is de heiligste dag van het Joodse jaar. |
| Zohar | Een interpretatie voor ingewijden van de Tora door Rabbi Shimon Bar Yochai en zijn volgelingen. 2e eeuw van de gewone jaartelling. |
| Z"l | Is de Hebreeuwse afkorting voor "moge de herinnering van de Tzaddik tot een zegen zijn" en wordt gebruikt voor een heilig en rechtvaardig mens. Het wordt gebruikt iemand die geen rabbi is. |
| ZTz"l | Is de Hebreeuwse afkorting voor "moge de herinnering van de Tzaddik tot een zegen zijn" en wordt gebruikt voor een heilig en rechtvaardig mens. |
| |
| |